niedziela, 9 marca 2014

Prof. Franciszek Leja (1885- 1979)

Franciszek Leja (ur. 27 stycznia 1885 w Grodzisku Górnym n. d. 6 (koło Leżajska), zm. 11 października 1979 w Krakowie) – polski matematyk, jeden z czołowych przedstawicieli krakowskiej szkoły matematycznej.
Autor monografii i podręczników akademickich. 
W szczególności "Rachunek różniczkowy i całkowy" wydany po raz szesnasty w 1979 roku, "Funkcje zespolone" (z dodatkiem opracowanym przez J. Siciaka) wydanie V, 1979 r. i "Geometria analityczna" wydanie X, 1977 r.
Franciszek Leja był jednym spośród 183 profesorów krakowskich aresztowanych przez gestapo 6 listopada 1939 roku i więzionych do maja 1940 roku w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen.
Urodził się w rodzinie chłopskiej w Grodzisku Górnym. Ojciec Jan Leja był dwukrotnie żonaty. Franciszek był z drugiego małżeństwa. 
Ojciec Franciszka - Jan Leja (s. Piotra i Anny Matuszek). Matka Elżbieta Majkut (c. Wojciecha i Katarzyny Kulpa).

W latach 1892 - 1896 uczęszczał do szkoły ludowej w Grodzisku, a następnie do szkoły powszechnej w Leżajsku. Mimo trudności materialnych rozpoczął naukę w gimnazjum w Jarosławiu, gdzie w 1904 roku zdał maturę. W tym też roku podjął studia na uniwersytecie we Lwowie w zakresie matematyki, fizyki i filozofii. Studia kończy egzaminem na nauczyciela matematyki i fizyki szkół średnich (1909).
Jako stypendysta Akademii Umiejętności rozpoczął w 1912 roku roczne studia w Paryżu, gdzie uczęszcza na wykłady w Sorbonie.
Osobiście znał się z synem Adama Mickiewicza - Władysławem, którego poznał w Londynie.
Po powrocie do kraju podejmuje pracę w V Gimnazjum w Krakowie.
W 1916 roku uzyskuje doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie otrzymuje stanowisko asystenta. W 1922 roku uzyskuje tytuł docenta matematyki.


W następnym roku przenosi się do Warszawy, gdzie otrzymuję Katedrę Matematyki Politechniki Warszawskiej, z tytułem profesora nadzwyczajnego. 



Kliknij, aby powiekszyc

1929-09-23 Politechnika Warszawska. Opis obrazu: Prezydium kongresu. Widoczni m.in.: matematyk Franciszek Leja (1), rektor Politechniki Warszawskiej Andrzej Pszenicki (2), matematyk Wacław Sierpiński (3), poseł czechosłowacki w Polsce Vaclav Girsa (4), minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Sławomir Czerwiński (5), poseł bułgarski w Polsce Vladimir Robew (6), biskup Antoni Szlagowski (7), prezes Międzynarodowej Unii Matematycznej Yang (8), profesor ekonomii na UW Tadeusz Brzeski (9), przedstawiciel Bułgarskiej Akademii Nauk Sofii - Czakalow (10), przedstawiciel Królewskiej Serbskiej Akademii Nauk w Belgradzie Petrović (12).

Franciszek Leja prowadzi też wykłady na Uniwersytecie Warszawskim. W 1934 roku zostaje wybrany dziekanem Wydziału Chemii Politechniki Warszawskiej. 

Dwa lata później powraca do Krakowa i jako profesor zwyczajny zostaje kierownikiem katedry na Uniwersytecie Jagiellońskim. 


Był profesorem Politechniki Warszawskiej i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego od 1931, w 1919 był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Matematycznego, później jego przewodniczącym (1963-1965). Jego prace dotyczyły teorii grup i funkcji analitycznych. Pisał także podręczniki akademickie.

W 1963 Uniwersytet Łódzki przyznał mu tytuł doktora honoris causa.


***

W budynku głównym Uniwersytetu Jagiellońskiego, w Collegium Novum na II piętrze mieści się sala pod numerem 56, którą nazwano imieniem Józefa Szujskiego. Na ścianie wmurowano pamiątkową tablicę upamiętniającą wydarzenia Sonderaktion Krakau, jej treść brzmi następująco: 
Za niepodległość ducha, za służbę nauce i narodowi, zdradą i gwałtem zabrał z tej sali i uwięził okupant niemiecki profesorów, docentów i asystentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniu 6 listopada 1939 r. 
Franciszek Leja był jednym z nich.

***
Franciszek Leja widząc, że brat Józef nie poradzi sobie z wykształceniem sześciorga dzieci, zaproponował adopcję jednego z synów, dziewięcioletniego Janka. 
Jan Leja (27.05.1918-4.11.2009) studiował na Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie, jednak na wskutek zawieruchy wojennej został zesłany do obozu pracy na Syberię. Służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Bliskim Wschodzie i w Anglii. Tam spotkał swoją ukochana żonę, Mary, z domu Dowling. Dalsze studia kontynuował w Królewskiej Szkole Górnictwa w Londynie, zarabiając na nie pracą fizyczną w młynie. Po otrzymaniu dyplomu i tytułu inżyniera, pracował w Płd-Zach Afryce (dzisiaj Namibii) przez trzy lata.
Potem wrócił do Anglii i pracował w Laboratorium Oppenheimera na Uniwersytecie w Cambridge, gdzie otrzymał doktorat w 1954 roku. Jan i Mary z czwórką dzieci, wyemigrowali do Edmonton (Kanada) w 1957 roku, gdzie uczył na Uniwersytecie Alberta i w 1963 r został profesorem. Następnie korzystał ze stypendium naukowego w Nowym Jorku, Berkeley. Osiadł na stałe przenosząc się do Vancouver, gdzie wykładał na Uniwersytecie British Columbia (UBC) Kanada, nad Pacyfikiem. zobacz biogram >> Jan Leja (1918-2009)

Genealogia:

Lejowie z Grodziska Górnego nr 6

Piotr Leja s. Michała i Katarzyny Rydzik żona Anna Matuszek c. Stanisława i Agaty Szklanny. Grodzisko Górne nr 6.

Dzieci:
Katarzyna Leja ur 1861 (c. Piotra i Anny Matuszek), poślubiła 21 listopad 1876 Walentego Jońca ur 1853 (s. Wojciecha i Elżbiety Czaja). Grodzisko Górne 11. Fot. 186.jpg
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/Oks6RSbV-WuUwXmnC0JXqQ

Jan Leja (s. Piotra i Anny Matuszek) w wieku 26 lat ożenił się 30 stycznia 1877 z 16 letnią Katarzyną Matuszek (c. Michała i Marii Przeszło). Grodzisko Górne nr 6. 
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/-IcijTHSPoWymjWKaqRzpw

Katarzyna Leja z d. Matuszek, żona Jana Leji zmarła 17 października 1879 Grodzisko Górne nr 6, w wieku 19 1/3 lat, pneumonia. Fot. 83.jpg
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/mIKpynNvm1NUuSw4B9oqYw

Marianna Leja ur. 13 lipca 1872 Grodzisko 6, c. Piotra i Anna Matuszek (c. Stanisława Matuszka i Agnieszki Szklanny) Fot. 15.jpg poz 47.
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/2/skan/full/9-yA-Q5H5oP0bHTCAUWx9A

Franciszek Leja s. Jana i Katarzyny Matuszek (c. Michała i Marii Przeszło). Ur się 10 października 1879 ur. Grodzisko Górne nr 6. Zmarł 18 października 1879, miał 8 dni. Fot. 83.jpg
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/MGQsjybisq_vWrjydoyurA
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/mIKpynNvm1NUuSw4B9oqYw

***
Wojciech s. Piotra (Piotr s. Michała i Anny Rydzik) i Anny Matuszek (Anna c. Stanisława i Agaty Szklanny) ur się 3 marca 1880. Grodzisko Górne nr 6. Zmarł 8 maja 1953 w Grodzisku Dolnym. Fot. 35.jpg
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/RfhIJFk6RG1LrBDsDTgH7w

Józef Leja s. Piotra i Anny Matuszek ożenił się z Katarzyną Szklanny (c. Sebastiana Szklannego i Agaty Maj). 14 kwietnia 1890 r ur. się Wojciech Leja. Grodzisko Górne nr 6. Fot. 53.jpg poz. 37
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/6/skan/full/q7tTnKz62lvVeR_VPUFnEg
***
Ignacy Leja (s. Piotra i Anny Matuszek) ożenił się z Elżbietą Majkut (c. Wojciecha Majkuta i Katarzyny z Kulpów). Grodzisko Górne nr 264. 29 czerwca 1881 ur. się córka Marianna Leja. Fot. 19.jpg poz. 32

http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/qnl8EIiYVjHZYan6MeL4RA

Jan Leja (s. Piotra  i Anny Matuszek) ożenił się 3 lutego 1880, jako wdowiec po Katarzynie Matuszek z 23 letnią Elżbietą Majkut (c. Wojciecha Majkuta i Katarzyny z Kulpów), wdową po bracie - Ignacym Lei (s. Piotra  i Anny Matuszek). Grodzisko Górne nr 6. Fot. 54.jpg

Jan Leja i Elżbieta Majkut mieli dzieci:

Józef Leja (23.02.1883-24.04.1964) i Aniela Pawlik (20.03.1891-30.12.1962). Józef Leja (23.02.1883-24.04.1964) był synem Jana i Elżbiety Majkut (Grodzisko Górne 264). Matka Aniela Pawlik była córką Wawrzyńca Pawlika i Marianny Kryla (Grodzisko Górne 20). 
Józef i Aniela mieli dzieci:
  • Maria Leja (1910-1985)
  • Stanisław Leja (1912-2000) - vide niżej
  • Jan Leja (1918 -2009) - wychowywany przez stryja prof. Franciszka Leję  vide biogram Jan Leja (1918-2009)
  • Franciszek Leja (1920-1848)
  • Wincenty Leja (1922-1949)
  • Feliks Leja (1924 -?)
Stanisław Leja ur. 3 stycznia 1912 roku w Grodzisku Górnym nr 6. Był synem Józefa (23.02.1883-24.04.1964) i Anieli Pawlik (20.03.1891-30.12.1962). 

Stanisław Leja (3.01.1912-27.09.2000) - znany matematyk. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Grodzisku uczęszczał do gimnazjum w Jarosławiu, do Małego Seminarium Duchownego w Przemyślu. Studiował matematykę na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie uzyskał dyplom magistra filozofii. Zmarł 27 września 2000 r. w Battle Creek, Michigan, USA


****
Lejowie z Grodziska Górnego nr 264

Maciej Leja s. Marcina i Katarzyny Szklanny, żona Zofia Wnęk c. Walentego i Marianna Owsiak (Marianna c. Walentego Owsiaka). 

Antoni Leja s. Macieja i Zofii Wnęk (c. Walentego i Marianna Owsiak, Marianna c. Walentego Owsiaka) ur. się 16.01.1871 Gr. Górne 264 Fot. 33.jpg
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/1/skan/full/-wWZeCQNyvqm49RylXPqjg

Córka Macieja i Zofii Wnęk - Apolonia Leja ur. 17 lutego 1876. Grodzisko Górne 264.
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/-FtLb6IOreAO1v3gZ0qWuQ

Tomasz Leja s. Marcina i Marii Mach - Grodzisko Górne 264 poślubił 30 stycznia 1877 Zofię Jonik (c. Józefa Jonika i Marii Kulpy). Tomasz lat 36, Zofia lat 27. Fot. 125.jpg
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/7Cg1EhiyDUNukLShMe0IsA 

Antoni Leja s. Tomasza (Tomasz s. Marcina i Marii Mach) i Zofii Jonik (c. Józefa Jonika i Marii Joniec) ur. 8 czerwca 1878 Grodzisko Górne 264. Fot. 103
http://szukajwarchiwach.pl/59/1103/0/-/4/skan/full/CYhtGwiLGJ05cqn2hwJI-Q



Źródło:

Popularne posty

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

© All rights reserved.

Zdjęcia i teksty prezentowane na tym blogu są własnością autora. Wykorzystywanie i kopiowanie zdjęć bez mojej zgody jest zabronione (Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 04.02.1994r.Dz.U.Nr 24, poz. 83).