Xsawery Dunikowski w Krakowie

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa – rzymskokatolicki kościół konwentualny jezuitów, znajdujący się w Krakowie przy ul. Kopernika 26. Świątynia wzniesiona wg projektu architekta Franciszka Mączyńskiego.

Wieża kościelna ma 68 metrów wysokości i jest jedną z najwyższych w Krakowie.
Ściany kościoła wykonano z czerwonej cegły, obramowania okien i detale z szarego kamienia. Pośrodku w zwieńczeniu każdego okna umieszczono mozaiki - herby miast, które przyczyniły się do budowy kościoła.

Nad portalem wejściowym, pod wieżą znajduje się mozaika Przebicie boku Chrystusa, wykonana według projektu Jana Bukowskiego, a nieco wyżej, rzeźby projektowane przez Xawerego Dunikowskiego. Postać Chrystusa w kamieniu odkuł Karol Hukan, boczne postacie odlano z ołowiu w 1913 roku. Symbolizują one ludzkość cierpiącą i szukającą pocieszenia u Bożego Serca.

Na zewnątrz zakrystii, na tle wschodniej ściany kościoła, znajduje się pomnik twórcy świątyni Franciszka Mączyńskiego z 1912 roku, autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Posąg odlany z brązu ofiarowała jezuitom wdowa po architekcie w 1953 roku.

Xawery Dunikowski mieszkał i pracował w latach 1938-39 oraz 1945-55 w kamienicy przy ul. Karmelickiej 27. Ta kamienica zaprojektowana przez hrabiego Filipa Pokutyńskiego, wybudowana w 1880, ma w bramie wjazdowej secesyjny witraż Stanisława Wyspiańskiego, przedstawiający irysy. Krakowski Zakład Witrażów S. G. Żeleński 1911 rok. 

 

 

Kamienica pod Elefanty na Grodzkiej w Krakowie

Przy Grodzkiej, a właściwie na rogu ul. Grodzkiej 38 i ul. Poselskiej 18 znajduje się Kamienica pod Elefanty, zwana także Kamienicą pod Nosorożcem.

Na fasadzie kamienicy od strony Grodzkiej znajdują się godła nosorożca, słonia, a od strony Poselskiej godło nosorożca. W budynku znajduje się najmniejsza na świecie fabryka cukierków.

 

 

 

 

  

 

W czasach średniowiecza w tym miejscu kończył się Kraków. W XVII w. mieściła się tutaj Apteka pod Złotym Słoniem. W 1835 roku budynek został gruntownie przebudowany, a 15 lat później spłonął w pożarze, po którym został odbudowany w latach 1850-52.

Kamienica Chlipalskiego na Kleparzu

Na rogu Rynku Kleparskiego 15 i św. Filipa w Krakowie kamienica Franciszka Chlipalskiego, powstała w latach 1898/99 wg projektu Józefa Gajewskiego. Elewacja jest udekorowana płaskorzeźbami i innymi elementami zdobniczymi. 

Oś narożna kamienicy w partii zwieńczenia przechodzi w owalną wieżyczkę zakończoną szpiczastym, lekko orientalnym hełmem. Korpus wieży podtrzymuje umieszczona na półkolumnie płaskorzeźbiona postać atlanta (nawiązanie do symboliki architektury greckiej – Atlas dźwigający sklepienie niebieskie). Atlant jest przedstawiony jako umięśniony, brodaty starzec, owinięty od bioder futrem zakończonym głową wilka.

Poniżej parapetów okien drugiego piętra znajdują się dwie figurki sów (greckiego symbolu mądrości, a także symbolu bogini Ateny oraz głowy tryków z szerokim porożem. W partii międzyokiennej drugiego piętra widnieje płaskorzeźba wilka zabijającego ptaka i akcesoria myśliwskie (fuzja, róg myśliwski i inne), co miało być może wskazywać na zamiłowania myśliwskie właściciela i zleceniodawcy budowli. W nadokienniku pierwszego piętra umieszczono postać nagiego mężczyzny na tle słońca (symbol dnia lub słońca, grecki Helios?), ponad nim maszkaron. W szczycie znajduje się naga kobieta z rozwianym szalem, trzymająca glob lub kulę (symbol nocy? lub greckiej Selene), po jej obu stronach znaki lunarne („twarze” półksiężyca i słońca). Dodatkowo poniżej tych symboli umieszczono jeszcze figurki owadów: pająka i muchy lub pszczoły. 

 

Źródło i literatura:
Co można wyczytać z fasady krakowskiej kamienicy? - Katarzyna Byrska

Kościół Świętego Krzyża w Krakowie i Jan Matejko

Wokół Kościoła Św. Krzyża rozkwitły piękne róże. W pobliżu teatr Słowackiego, urokliwe ulice pełne zabytkowych kamienic. Spacer po Krakowie w pierwszych dniach lata, niezależnie od pogody jest szczególnie przyjemny. 

 

 

A kościół św. Krzyża, Plac św. Ducha na którym kościół stoi i teatr Słowackiego kojarzą mi się z mistrzem Matejką. Nie tylko dlatego, że w kościele św. Ducha Jan Matejko został ochrzczony (urodził się 24 czerwca 1838 roku).  
Mistrz Matejko zasłynął, jako obrońca tego kościoła, w czasach kiedy władze miasta Krakowa postanowiły wyburzyć dobra zakonu duchaków - kościół, klasztor i szpital, aby pozyskać miejsce pod budowę teatru miejskiego (obecnego teatru Słowackiego). Jan Matejko próbował walczyć i przeciwdziałać niszczeniu zabytków Krakowa. Niestety, bezskutecznie. W proteście zrzekł się honorowego obywatelstwa miasta Krakowa i zapowiedział, że nie będzie już nigdy wystawiać swych obrazów w Krakowie. Z tego też powodu nie chciał przyjąć zaproszenia na oficjalne otwarcie teatru miejskiego, ostatecznie się pojawił, ale w formie protestu, w roboczym ubraniu wybrudzonym farbami.

Zabytkowy gotycki XIV w. kościół św. Krzyża w Krakowie znajduje się na Placu św. Ducha pomiędzy Teatrem im. Juliusza Słowackiego, a ul. Św. Krzyża.

 

W miejscu dzisiejszego Placu Ducha Świętego stał nieistniejący już kościół Ducha Świętego. (Pierwszy kościół, drewniany powstał w XII w.). Kościół późniejszy murowany, po pożarze drewnianego, wraz z kompleksem klasztorno-szpitalnym prowadzony był przez duchaków - Zakon Ducha Świętego.

Makieta szpitala Ducha św. założonego przez zakon duchaków. Przedstawia stan kompleksu szpitalno-klasztornego przed zburzeniem w 1892 roku. W XV w. hospicjum duchaków było największym szpitalem w Krakowie.

W 1783 nastąpiła kasata zakonu duchaków. Część zabudowań wydzierżawiono pod manufakturę sukienną, a w budynku kościoła znalazł się skład wełny.

W 1827 zespół budynków poduchackich przejęło miasto, 50 lat później przeniesiono stąd funkcjonujący w części zabudowań szpital miejski. W 1886 rada miejska Krakowa zadecydowała o wyburzeniu budynków klasztornych, aby uzyskać miejsce pod budowę teatru miejskiego. Mimo sprzeciwu wielu znanych osobistości, w tym Jana Matejki, zburzono najpierw klasztor, a w 1892 także kościół i szpital.

Do dziś z całego kompleksu klasztoru i szpitala zakonu duchaków przetrwał kościół św. Krzyża i Dom pod Krzyżem przy ul. Szpitalnej.

***

Szkic olejny z roku 1883 'Dziewica Orleańska' Jana Matejki

***

"Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem" pędzla Jana Matejki" (1873) - obraz znajduje się W Auli Collegium Novum UJ w Krakowie

***

Dom Jana Matejki przy ul. Floriańskiej w Krakowie

****

Uczniami Jana Matejki byli m.in. Jacek Malczewski, Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański.


Zobacz też:

W Krzesławicach z wizytą u Mistrza Jana Matejki

Kamienica Śliwińskich w Krakowie

Budynki na Małym Rynku od strony północnej należą do ul. Mikołajskiej. Pod numerem 4 znajduje się zabytkowa kamienica Śliwińskich. Na fasadzie budynku zachowały się późnobarokowe polichromie o roślinnych motywach.
Mały Rynek w Krakowie, ze względu na prowadzony w dawnych czasach handel znany jest również jako Wendeta, Tandeta, a także zwany rynkiem lub ulicą Rzeźniczą.