Kamienica Pod Pająkiem w Krakowie i inne projekty Teodora Talowskiego

Przy ul. Karmelickiej w Krakowie, na rogu z ul. Batorego znajduje się dom, który zaprojektował i mieszkał krakowski architekt Teodor Talowski. Trzypiętrowa kamienica "Pod Pająkiem" ze spatynowanej czerwonej cegły na fasadzie płaskorzeźba słońca i zegar słoneczny, a na szczycie znajduje się okrągły otwór z pająkiem w sieci, w narożu Karmelickiej i Batorego wieżyczka. Pod gzymsem, z lewej strony szczytu skrzydlaty smok i umieszczony jest napis: Fecit Theodorus Talowski.
Piękna elewacja ozdobiona jest detalami architektonicznymi o ornamentami z białego kamienia. 

Kamienica wybudowana w 1889 roku, została wpisana w 1968 do rejestru zabytków.

Kamienica od zawsze wzbudzała moje zainteresowanie ze względu na charakterystyczne szczeliny w elewacji. Okazuje się, że architekt Talowski celowo zaprojektował takie szczeliny, by dzikie wino mogło swobodnie obrosną na murze. 

Kamienice Talowskiego przy ul. Retoryka zawierają ciekawe inskrypcje. 

ul. Retoryka 1 – Pod śpiewającą żabą. Do jej nazwy, związanej z rechotem żab, jaki było słychać w okolicy (środkiem ulicy płynęła Rudawa) oraz z przeznaczeniem budynku (szkoła muzyczna), nawiązuje rzeźba muzykującej żaby, umieszczona na fasadzie.

ul. Retoryka 3

ul. Retoryka 7 – kamienica własna Talowskiego. Znajdują się na niej inskrypcje: Festina lente (Spiesz się powoli) i Ars longa vita brevis (Życie (jest) krótkie, sztuka długotrwała) oraz kartusz z nazwiskiem autora i tarcza herbowa.

***

ul. Retoryka 9 – Faber est suae quisque fortunae MDCCCXCI (Pod Osłem), 1891. Na fasadzie znajduje się głowa osła, która nawiązująca do inskrypcji, nawołującej do upartego dążenia do celu (Każdy jest kowalem swojego losu).

ul. Retoryka 9

ul. Retoryka 9

 

***

ul. Retoryka 15 z sentencją Długo myśl – prędko czyń, 1888.

Teodor Marian Talowski - architekt i malarz, jeden z najważniejszych architektów XIX i XX wieku urodził się w Zassowie 160 lat temu, 23 marca 1857 roku. Gimnazjum w Krakowie, studia architektoniczne we Wiedniu. Pracował na Wydziale Budownictwa w Wyższej Szkole Techniczno-Przemysłowej w Krakowie, a cztery lata później w tej samej szkole objął profesurę. W 1901 roku objął katedrę rysunku Politechniki Lwowskiej, a później katedrę kompozycji architektury średniowiecznej. W 1906 roku prace przerwała długa choroba, która doprowadziła do jego śmierci w 1910 roku.

Zmarł 1 maja 1910 we Lwowie. Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w grobowcu rodzinnym Talowskich i Paszkowskich w kwaterze W.

Jest autorem licznych kościołów, kaplic, grobowców, kamienic, dworów, szpitali i budynków użyteczności publicznej.

Jego tylko niektóre projekty to:

Pałac w Horyńcu, pałac Czetwertyńskich w Kijowie, Gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Jarosławiu, Krakowie i Pilźnie, mauzoleum Potockich w podziemiach kościoła w Łańcucie, wiadukt kolejowy nad ulicą Lubicz w Krakowie, 1897-98.

Kościół w Kamieniu, w Laszkach koło Jarosławia.

Fot. Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Jarosławiu wg projektu Teodora Talowskiego, obecnie siedziba Miejskiego Domu Kultury

Fot. Kościół parafialny w Laszkach koło Jarosławia wg projektu Teodora Talowskiego.

Fot. Kościół parafialny w Laszkach koło Jarosławia wg projektu Teodora Talowskiego.

Budowę neogotyckiego kościoła parafialny w Laszkach koło Jarosławia rozpoczęto w 1902 roku, głownie dzięki funduszom Zamoyskich. Zakończyła się ona w 1907 roku kiedy stanął obecny kościół z wyróżniającą się w krajobrazie wsi wysoka, 40-metrową wieżą zegarową, zwieńczoną metalowym krzyżem. Na dachu umieszczono ponadto wieżyczką na sygnaturkę. W podziemiach umieszczono kryptę nagrobną Zamoyskich. Kościół konsekrował 28 października 1928 ks. bp Anatol Nowak.
Kościół ucierpiał w czasie I wojny światowej, gdy w 1915 roku przebywający tu Austriacy zrabowali m.in. cztery dzwony. Po wojnie kościół został odnowiony, za sprawą proboszcza ks. Franciszka Zawiszy, który wrócił z niewoli Rosji, oraz hrabiego Zygmunta Zamoyskiego.(źródło: http://parafialaszki.pl/12,kosciol_w_laszkach )

***

Gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" w Krakowie

***

Przekop Talowskiego, mury oporowe i wiadukt kolejowy na ul. Lubicz, z widokiem na dworzec kolejowy. Budowla wybudowana w 1896-98 roku wg projektu architekta Teodora Talowskiego przez Spirydona Makarewicza (*1847-zm. 1906). Makarewicz - inżynier kolejowy CK, radca rządu, em. dyrektor zast. CK Kolei Państwowych, kawaler orderów, uczestnik powstania styczniowego. Metalową ornamentykę wykonała krakowska wytwórnia J. Góreckiego. 

Budowla była jednym z pierwszych cywilnych dwupoziomowych skrzyżowań w Krakowie. Przęsło wiaduktu ma konstrukcję metalową, wspartą na 16 kamiennych kolumnach ustawionych w obniżeniu ul. Lubicz w dwóch rzędach. Mur oporowy, boniowany, dzielony ryzalitami zwieńczonymi filarkami na których pierwotnie osadzone były gazowe latarnie, został zbudowany z piaskowca ciężkowickiego. 

Na kutej balustradzie wiaduktu monogramy cesarza Franciszka Józefa FJI umieszczone z okazji 50. rocznicy objęcia tronu. 

Po obydwu stronach jezdni znajdują się schody umożliwiające zejście do przekopu Talowskiego z poziomu placu dworcowego i chodników.