Spacerkiem po Krakowie: Jerzy Nowosielski (1923-2011). Rok 2023 Rokiem Jerzego Nowosielskiego

poniedziałek, 2 stycznia 2023

Jerzy Nowosielski (1923-2011). Rok 2023 Rokiem Jerzego Nowosielskiego

Rok 2023 uchwałą Sejmu został Rokiem Jerzego Nowosielskiego, w 100. rocznicę urodzin artysty. Znakomity malarz, rysownik, scenograf, jeden z najwybitniejszych współczesnych malarzy ikon i cerkiewnych polichromii urodził się 7 stycznia 1923 r. w Krakowie, w rodzinie polsko-ukraińskiej.

Ojciec Stefan, urzędnik kolejowy, jest unitą z Łemkowszczyzny, matka Anna z d. Hollender jest katoliczką – jednak Jerzy zostaje ochrzczony w kościele greckokatolickim, którego wyznawcami są w większości Ukraińcy.

Ochrzczony w Cerkwi pw. Podwyższenia Krzyża Świętego przy ul. Wiślnej w Krakowie.

Po kasacie klasztorów przez władze austriackie pierwotnie kościół św. Norberta przeznaczony dla sióstr norbertanek został przekazany 26 lutego 1808 roku na własność parafii greckokatolickiej.

Pod koniec XIX wieku dzięki staraniom proboszcza o. Iwana Borsuka oraz parafian w cerkwi wzniesiono murowany ikonostas, zaprojektowany przez Tadeusza Stryjeńskiego. Ikony do tego ikonostasu według projektu Jana Matejki namalował jego uczeń, Władysław Rossowski.

Fot. Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego przy ul. Wiślnej w Krakowie.

Choć uczęszcza do Męskiego Gimnazjum oo. Pijarów, Jerzy wychowywany jest w tradycji prawosławnej.

Zaraz po wybuchu wojny Stefan i Anna Nowosielscy przenoszą się na kilka miesięcy do Lwowa, gdzie piętnastoletni Jerzy zaczyna naukę w Gimnazjum im. S. Batorego.

Po powrocie do Krakowa Nowosielski zapisuje się Instytutu Technik Artystycznych: Kunstgewerbeschule. Ta jedyna tolerowana przez Niemców humanistyczna placówka o statusie szkoły zawodowej, jest w rzeczywistości zakonspirowaną Akademią Sztuk Pięknych. Po zakończeniu wojny Nowosielski zapisuje się do krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Od 1976 był profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

W Krakowie ul. Szpitalna 24 w kamienicy na I pietrze znajduje się prawosławna cerkiew pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny.

Cerkiew funkcjonuje od 1940 roku. Zdobiona jest ikonami Jerzego Nowosielskiego, artysty o austriackich korzeniach.

Przy Parafii Prawosławnej w Krakowie zostało powołane Centrum Sztuki Sakralnej im. Jerzego Nowosielskiego.

Tutaj, na Szpitalnej znajduje się punkt startowy tras turystycznych po Krakowie i Małopolsce „śladami Nowosielskiego”, „śladami ikon” .

W sklepiku można nabyć reprodukcje dzieł sakralnych Jerzego Nowosielskiego.

Jerzy Nowosielski zmarł 21 lutego 2011 roku. Został pochowany 26 lutego 2011 roku w Alei Zasłużonych na cmentarzu Rakowickim.

Genealogia

Dziadkowie Jerzego Nowosielskiego
Babcia Jerzego Nowosielskiego to Maria Hausner z Dornbach 8, par. Tarnawiec. Maria była córką Jana Hausnera i Katarzyny Beigert - niemieckich kolonistów, którzy przybyli do Dornbach w ramach kolonizacji józefińskiej.

Maria Hausner urodziła 16 października 1840 w Dornbach - zmarła w Krakowie, pochowana jest na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie w grobowcu rodziny Nowosielskich.

Maria Hausner mając 26 lat poślubiła 30 letniego Stanisława Harlöndera.

Zapisy w Księdze Zapowiedzi podają, że służył w pułku Regiment ck Mazuchelli, mieszkał w Głębokiem Przedmieściu w Jarosławiu.
Ślub Marii i Stanisława odbył się 30 stycznia 1866 roku w kościele w Tarnawcu (Dornbach).

Stanisław był synem Franciszka Harlöndera i Anny Stachowicz. Zmarł 19 marca 1911, Jarosław, tuberkuloza.

Rodzice Jerzego Nowosielskiego

Ojciec Stefan Nowosielski (s. Mikołaja i Anny Madarasz) ur. 12 kwietnia 1884 r. pochodził z Odrzechowej w powiecie sanockim.

Matka Anna Harlender (c. Stanisława i Marii Hausner) ur. się 4 grudnia 1884 w Jarosławiu, zm. 8 kwietnia 1960 w Krakowie.

Stefan był najmłodszym synem Mikołaja. Po śmierci rodziców dziesięcioletni Stefan Nowosielski trafia właśnie pod jego opiekę najstarszego brata Michała (ur. w 1865 roku), starszego od niego o prawie 20 lat. Stefan Nowosielski w latach 1897–1901 uczęszcza do Gimnazjum św. Anny w Krakowie, maturę zdaje w nowym c.k. Gimnazjum IV im. Henryka Sienkiewicza (najpierw w tzw. kamienicy Goetza przy ul. Podwale 1, potem przy ul. Krupniczej 1. Po latach, kiedy po 1918 roku Michała zamieszkał w Krakowie Stefan zdaje maturę w 1906 i po roku rozpoczyna studia na wydziale prawniczym.

W Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis, półrocze zimowe 1907–1908, pozycja 171, numer wpisu 1044, figuruje: Nowosilski Stefan, uczeń zwyczajny, wydział prawniczy. Wiek: 23, religia: greckokatolicka, obywatelstwo: austriackie, adres: Długa 13. Obok adnotacja urzędowa: „Poświadczam niniejszem, że J.P. Stefan Nowosielski złożył prośbę o uwolnienie od opłaty czesnego na półrocze zimowe r. szk. 1907/1908 (c) i może być przeto wpisany prowizorycznie w poczet uczniów Wydziału. Kraków, 5 X 1907”.

W 1908 Stefan żeni się z Anną Harlender, ślub 1 sierpnia 1908 w Krakowie w Kościele św. Mikołaja.